Ogólne warunki oraz rodzaje oświetlenia

Na stanowisku pracy i w jego najbliższym otoczeniu światło bezpośrednio wpływa na szybkość i jakość widzenia. Jeżeli praca wzrokowa była optymalna, stanowisko pracy oraz pomieszczenie, w którym się ono znajduje, muszą być odpowiednio oświetlone. Muszą być spełnienie poniższe warunki:

1. całkowita zdolność rozróżniania szczegółów,
2. sprawne spostrzeganie, pozbawione ryzyka dla człowieka,
3. komfortowe spostrzeganie pozbawione odczucia niewygody

Zasady prawidłowego oświetlenia dzielimy na trzy podstawowe grupy:

1. fizjologiczne
2. estetyczne
3. ekonomiczne

Najbardziej istotne dla ludzkiego wzroku, są zasady fizjologiczne.

Oświetlenie wnętrz powinno zapewniać:

• całkowite bezpieczeństwo dla przebywających w pomieszczeniu osób,
• odpowiednie warunki do wykonywania zadań wzrokowych,
• pomoc w kreowaniu właściwego otoczenia świetlnego.

Rodzaje oświetlenia uwarunkowane sposobem rozmieszczenia opraw oświetleniowych (patrz rys. poniżej):

1. oświetlenie ogólne - równomierne oświetlenie obszaru i otoczenia pracy bez uwzględnienia wymagań dotyczących oświetlenia niektórych jego części
2. oświetlenie miejscowe - dodatkowe oświetlenie miejsca pracy wzrokowej, z uwzględnieniem szczególnych potrzeb oświetleniowych, instalowane w celu zwiększenia natężenia oświetlenia, poprawy widzenia szczegółów itp., które jest załączane niezależnie od oświetlenia ogólnego
3. oświetlenie złożone - oświetlenie, które składa się z oświetlenia ogólnego i oświetlenia miejscowego.

Poglądowe rodzaje oświetlenia

Dokonując wyboru rodzaju oświetlenia powinniśmy wziąć pod uwagę przede wszystkim wymagany poziom natężenia oświetlenia.
W przypadku poziomu natężenia oświetlenia poniżej 200 lx zaleca się stosowanie oświetlenia ogólnego. Dla wymaganego przedziału natężenia oświetlenia 200 - 750 lx zalecane jest oświetlenie ogólne jako wyłączny rodzaj oświetlenia jednak gdy nie występuje potrzeba jednakowego lub prawie jednakowego oświetlenia danej przestrzeni miejsca pracy. Oświetlenie ogólne stosuje się w sytuacji, gdy nie jest znane rozmieszczenie stanowisk pracy lub wtedy, gdy są one rozmieszczone równomiernie w całym pomieszczeniu a praca wykonywana na tych stanowiskach jest taka sama lub o bardzo podobnym charakterze (np. praca, która wymaga rozróżniania szczegółów o podobnej wielkości). W razie wymaganego natężenia oświetlenia powyżej 750 lx jest zalecane oświetlenie złożone (ogólne i miejscowe).

Oświetlanie miejscowe

Oświetlenie miejscowe polega przede wszystkim na doborze opraw oświetlenia miejscowego ze względu na jego średnią luminancji i wielkości  powierzchni świecącej. Przy umiejscawianiu oprawy oświetlenia miejscowego powinniśmy zwrócić przede wszystkim uwagę na odpowiednie jej umieszczenie w stosunku do oka obserwatora. Umieszczenie punktu oświetlenia miejscowego wynika z charakterystyki odbiciowej przedmiotu pracy wzrokowej oraz wymagań dotyczących oświetlenia.

Specyfika przedmiotu pracy wzrokowej uzależniona jest od wartości jego współczynników odbicia i przepuszczania oraz od faktury jego powierzchni, która wpływa na charakterystykę odbicia światła (odbicie kierunkowe, odbicie rozproszone, odbicie kierunkowo rozproszone).

Przyjęte są  cztery charakterystyczne sposoby oświetlenia miejscowego, polegające na zróżnicowaniu umieszczania opraw oświetleniowych:

1. układ doświetlający, który zapewnia równomierne doświetlenie (bez cieni) pola pracy wzrokowej lub uwidocznienie szczegółów o małym kontraście. Kierunek padania strumienia światła w takim układzie nie odgrywa znaczącej roli.
2. układ odbijający do oczu, który zapewnia uwidocznienie szczegółu przez postrzeganie odbicia od przedmiotu pracy wzrokowej. Układ taki umożliwia dobrą widoczność  znaków zrobionych punktakiem na matowej powierzchni itp.
3. układ odbijający kierunkowo, który umożliwia ujawnienie nierównomierności powierzchni przez uwidocznienie cieni, które powstały od tych nierównomierności w skutek skierowania światła pod nie dużym kątem względem powierzchni obserwowanego przedmiotu. Natomiast promienie odbite kierunkowo nie trafiaj? do oka obserwatora. .
4. układ ujawniający szczegóły w świetle przechodzącym (wymagana oprawa rozpraszająca) umożliwia prześwietlenie przedmiotu, np. światłoczułych materiałów

Rozmieszczenie opraw oświetleniowych oraz ich typ dobiera się uwzględniając warunki pracy wzrokowej na oświetlanym stanowisku pracy. Warunkami tymi są: kontrast i charakterystyka odbicia oraz zgodnie z obowiązującymi zasadami oświetlania.